Η σκέψη να επισκεφθώ τον αρχαιολογικό χώρο των Σιταγρών ακυρώνεται όταν μαθαίνω ότι δεν υπάρχει εκεί τίποτα αξιόλογο να δει ένας επισκέπτης, συνεπώς θα περιοριστώ σε μια επίσκεψη στο αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας. Το επόμενο σημείο ενδιαφέροντος θα είναι οι πηγές του Αγγίτη. Το φωτεινό αυτό πρωινό με βρίσκει να κυλώ σε έναν άδειο δρόμο που φιδοφέρνει στο δραμινό κάμπο προς την Προσοτσάνη, μια ήσυχη φιλόξενη επαρχιακή κωμόπολη.
Στο σπήλαιο των πηγών του ποταμού Αγγίτη μπορεί κανείς να θαυμάσει πώς ένας ποταμός μπορεί να βγει μέσα από της γης τα έγκατα. Πρόκειται για ένα μνημείο της φύσης, ένα εστιακό τοπίο μοναδικής αισθητικής αξίας. Και επίσης πρόκειται για το μεγαλύτερο γνωστό σήμερα ποτάμιο σπήλαιο στον κόσμο. Έχουν εξερευνηθεί 12 χιλιόμετρα πορείας του υπόγειου ποταμού μέσα στη γη! Τα πρώτα 400 μέτρα αυτής της απόστασης είναι επισκέψιμα. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο μόνο τους μήνες που η στάθμη του υπόγειου ποταμού είναι χαμηλή, ενώ το χειμώνα και την άνοιξη ο διάδρομος που έχει κατασκευαστεί καλύπτεται από νερό. Είναι μοναδική αίσθηση να περπατάς με τους σταλακτίτες στο κεφάλι σου και κάτω από τα πόδια σου να τρέχει το υπόγειο ποτάμι.
Οι πηγές της Αγίας Βαρβάρας στο κέντρο της πόλης της Δράμας πρέπει να είναι το καλύτερο αστικό πάρκο που υπάρχει σε όλη τη χώρα. Και το νερό αυτό ίσως είναι το πιο κρυστάλλινο και διάφανο νερό που υπάρχει στον κόσμο. Και οι πάπιες στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας της Δράμας πρέπει να είναι οι πιο ευτυχισμένες πάπιες στον κόσμο.
Το αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας είναι ένα μικρό μεν αλλά πολύ καλά δομημένο μουσείο, που δικαιούται τον τίτλο όχι του αρχαιολογικού μόνο αλλά του πολιτιστικού μουσείου, καθώς προσφέρει ένα συνολικό πανόραμα του πολιτισμού του νομού Δράμας, από τα βάθη του χρόνου μέχρι τη νεότερη αστική Δράμα.
Στην πρώτη αίθουσα βλέπει κανείς τα ευρήματα από την περιοχή του σπηλαίου των πηγών του Αγγίτη ποταμού. Μετά το 1980 διανοίχθηκε η πρόσβαση στο υπόγειο σπήλαιο, και με ανασκαφική έρευνα της τότε Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας αποκαλύφθηκε αδιατάρακτο παλαιολιθικό στρώμα με οστά και εργαλεία. Το οστά ήταν από ζώα, κυρίως φυτοφάγα. Υπήρχε στοιχειώδης οργάνωση της ζωής των ανθρώπων εκείνων, καθώς τα εργαλεία ήταν δυσανάλογα περισσότερα από τα υποπροϊόντα επεξεργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι το δούλεμα του λίθου γινόταν αλλού. Με βάση την τεχνολογία, η εποχή ήταν η Μέση Παλαιολιθική, δηλ. περίπου 50.000 χρόνια πριν από σήμερα. Στο τέλος της γεωλογικής εποχής του Ανώτερου Πλειστόκαινου, επικρατούσε η ψυχρή πανίδα, σύγχρονη του ανθρώπου της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής Εποχής. Δεν υπήρχαν πάγοι, το κλίμα ήταν ακόμη ψυχρό, η βλάστηση ήταν η στέππα κυρίως καθότι τα δάση δεν είχαν εξαπλωθεί, και οι παλαιολιθικοί νομάδες επιβίωναν μετακινούμενοι, συλλέγοντας φυτά και καρπούς και κυνηγώντας ζώα. Για κατοικίες προτιμούσαν εισόδους σπηλαίων ή βραχοσκεπές κοντά σε πηγές νερού, όπου έρχονταν και τα ζώα να πιουν. Μια τέτοια ακριβώς περιοχή ήταν η περιοχή των πηγών του Αγγίτη.
Χαυλιόδοντας από μαμούθ, μεγέθους άνω του 1 μέτρου, που βρέθηκε στο σπήλαιο των πηγών Αγγίτη.
Τεραστίου μεγέθους κάτω γνάθος του προβοσκιδωτού είδους Anancus arvernensis (Άναγκος της Ωβέρνης), που τοποθετείται στην περίοδο του Πλειόκαινου δηλ. 5-2 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα και βρέθηκε στον Καλλίφυτο Δράμας.
Μετά την πρώτη αίθουσα των παλαιολιθικών κυνηγών, ο επισκέπτης εισέρχεται στη δεύτερη αίθουσα των νεολιθικών γεωργών, όπου ο πολιτισμός των Σιταγρών έχει τον πρώτο ρόλο. Και αυτός ο πολιτισμός αναπτύχθηκε στις όχθες του κάτω ρου του Αγγίτη. Ανασκαφές έγιναν από την αγγλική αρχαιολογική σχολή με το πανεπιστήμιο του Los Angeles τη δεκαετία του 1960 και αποκαλύφθηκαν επάλληλες στρωματώσεις με φάσεις από τη Μέση και Νεότερη Παλαιολιθική Εποχή και Πρώιμη Εποχή Χαλκού, δηλ. από τα μέσα της 6ης μέχρι τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. Τα πλούσια ευρήματα, αρχαιολογικά, βοτανολογικά, ζωολογικά, όπως απανθρακωμένοι καρποί και οστά ζώων, και με τις μελέτες που έγιναν για αυτά σε σχέση και με το τοτινό περιβάλλον, έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για την οικιστική, παραγωγική και κοινωνική οργάνωση και τις σχέσεις των ανθρώπων εκείνων με άλλους οικισμούς της Μακεδονίας, της Θράκης, και της βαλκανικής. Υπάρχει μία συνοπτική ενημέρωση που βοηθά τον θεατή να κατανοήσει της συνθήκες που ώθησαν τον τότε πολιτισμό στην Ευρώπη. Το κλίμα άρχισε να ζεσταίνεται, οι στέππες να γίνονται δάση, ενώ ο άνθρωπος περνούσε από το πρώτο ανθρωπολογικό εξελικτικό στάδιο του μετακινούμενου κυνηγού-συλλέκτη στο δεύτερο του παραγωγού τροφής-γεωργού και της μόνιμης κατοίκησης. Εμφανίστηκαν οι πρώτες καλλιέργειες, τα εξημερωμένα ζώα και τα πρώτα οργανωμένα οικιστικά πολίσματα. Η λιθοτεχνία, η συντήρηση της τροφής, η συλλογική αντιμετώπιση της παραγωγής και της οικονομίας, η υφαντική, οδήγησαν στην οργάνωση της οικοτεχνίας και του νεολιθικού σπιτιού. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν μέσα στα σπίτια και στις αυλές αντικείμενα από πηλό, λίθο και οστά, όπως αγγεία, εργαλεία, κοσμήματα, ειδώλια. Πήλινες αγνύθες (βαρίδια) αργαλειών και σφονδύλια μαρτυρούν την έντονη ενασχόληση των ανθρώπων εκείνων με την υφαντική. Το πρώτο έκθεμα της αίθουσας είναι ένα εντυπωσιακό πιθάρι με εγχάρακτη διακόσμηση, όπως σημειώνεται "έργο υψηλής για την εποχή του αγγειοπλαστικής και πυροτεχνολογίας", που προέρχεται από τον οικισμό των Σιταγρών.
Από τη Θράκη προέρχονταν η λατρεία του Διονύσου, ενός κατ´ εξοχήν θεού της φύσεως, του κρασιού και του έρωτα. Η αισθητικότατα ενδεδυμένη μουσικός παίζει τον δίαυλο, ενώ ο νέος "Διόνυσος", με το ποτήρι άδειο στο χέρι, προσβλέπει με ιερό δέος τα στήθη της εκστασιασμένης χορεύτριας.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου υπερβολή να πούμε, ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας αποτυπώνεται ολάκερη η πολιτισμική ιστορία του ανθρώπου, και ότι εδώ μέσα στην καρδιά της Μακεδονίας υπάρχουν οι ενδείξεις ολόκληρου του πολιτιστικού συνεχούς από τα βάθη του χρόνου μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Τα εξελικτικά στάδια του ανθρώπου είναι τρία. Το πρώτο είναι το στάδιο του κυνηγού συλλέκτη, κατά το οποίο οι ανθρώπινες ομάδες ζούσαν από τη συλλογή τροφής, όπως τα υπόλοιπα ζώα, και το κυνήγι. Η φάση αυτή εκπροσωπείται εδώ από τον πολιτισμό του σπηλαίου του Αγγίτη. Το δεύτερο είναι το στάδιο του γεωργού, κατά το οποίο ο άνθρωπος εξημέρωσε φυτά και ζώα, και άρχισε τη συστηματική παραγωγή της τροφής με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και ο άνθρωπος κατέκτησε τη μόνιμη κατοίκηση. Στο στάδιο αυτό κορυφώθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός, διότι η μόνιμη κατοίκηση παρείχε τις καλύτερες συνθήκες για την πολιτιστική ανάπτυξη. Η φάση αυτή εκπροσωπείται εδώ από τον πολιτισμό των Σιταγρών. Και το τρίτο εξελικτικό στάδιο ήταν το στάδιο του νομάδα, το οποίο συνιστά ένα πολιτισμικό πισωγύρισμα, με την έννοια ότι δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για τις κοινωνίες του πολέμου, διότι η ανάλωση των βοσκοτόπων και των φυσικών πόρων έφερε τον ανταγωνισμό, και βέβαια τότε ήταν που σημειώθηκε η αστική έκρηξη, με όλα τα συμπαρομαρτούντα προβλήματα της απομάκρυνσης του ανθρώπου από τη φύση.
Ποδηλατώντας στον ήσυχο επαρχιακό δρόμο, σε μια ελληνική ύπαιθρο σχεδόν ερημωμένη, για μια ακόμα φορά με τρώνε σκέψεις για την τραγική απουσία πολιτιστικής παιδείας στη ίδια τη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό. Ασύλληπτο πλούτο κρύβει η ελληνική γη. Όπου και να ταξιδέψεις σε αυτή τη χώρα, εάν έχεις τη διάθεση να ψάξεις θα βρεις απέραντο πολιτιστικό πλούτο. Αλλά αυτός ο πολιτιστικός πλούτος είναι περισσότερο γνωστός εκτός παρά εντός Ελλάδος. Η ελληνική επίσημη παιδεία είναι ένα σύστημα παραγωγής ηλιθίων: ανθρώπων που πρέπει να είναι βουτηγμένοι στην άγνοια και στην βλακεία, όπως πρέπει να είναι οι δούλοι, οι εκτελεστές των εντολών των αφεντικών τους.
Το σημερινό απόγευμα θα τελειώσει με μία ήσυχη διαδρομή στα ανατολικά της Δράμας μέχρι το χωριό Νικηφόρος, ανάμεσα σε αμπελώνες και συκιές με υπέροχα σύκα.
> Επόμενο
Στο σπήλαιο των πηγών του ποταμού Αγγίτη μπορεί κανείς να θαυμάσει πώς ένας ποταμός μπορεί να βγει μέσα από της γης τα έγκατα. Πρόκειται για ένα μνημείο της φύσης, ένα εστιακό τοπίο μοναδικής αισθητικής αξίας. Και επίσης πρόκειται για το μεγαλύτερο γνωστό σήμερα ποτάμιο σπήλαιο στον κόσμο. Έχουν εξερευνηθεί 12 χιλιόμετρα πορείας του υπόγειου ποταμού μέσα στη γη! Τα πρώτα 400 μέτρα αυτής της απόστασης είναι επισκέψιμα. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο μόνο τους μήνες που η στάθμη του υπόγειου ποταμού είναι χαμηλή, ενώ το χειμώνα και την άνοιξη ο διάδρομος που έχει κατασκευαστεί καλύπτεται από νερό. Είναι μοναδική αίσθηση να περπατάς με τους σταλακτίτες στο κεφάλι σου και κάτω από τα πόδια σου να τρέχει το υπόγειο ποτάμι.
Οι πηγές της Αγίας Βαρβάρας στο κέντρο της πόλης της Δράμας πρέπει να είναι το καλύτερο αστικό πάρκο που υπάρχει σε όλη τη χώρα. Και το νερό αυτό ίσως είναι το πιο κρυστάλλινο και διάφανο νερό που υπάρχει στον κόσμο. Και οι πάπιες στο πάρκο της Αγίας Βαρβάρας της Δράμας πρέπει να είναι οι πιο ευτυχισμένες πάπιες στον κόσμο.
Το αρχαιολογικό μουσείο της Δράμας είναι ένα μικρό μεν αλλά πολύ καλά δομημένο μουσείο, που δικαιούται τον τίτλο όχι του αρχαιολογικού μόνο αλλά του πολιτιστικού μουσείου, καθώς προσφέρει ένα συνολικό πανόραμα του πολιτισμού του νομού Δράμας, από τα βάθη του χρόνου μέχρι τη νεότερη αστική Δράμα.
Στην πρώτη αίθουσα βλέπει κανείς τα ευρήματα από την περιοχή του σπηλαίου των πηγών του Αγγίτη ποταμού. Μετά το 1980 διανοίχθηκε η πρόσβαση στο υπόγειο σπήλαιο, και με ανασκαφική έρευνα της τότε Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας αποκαλύφθηκε αδιατάρακτο παλαιολιθικό στρώμα με οστά και εργαλεία. Το οστά ήταν από ζώα, κυρίως φυτοφάγα. Υπήρχε στοιχειώδης οργάνωση της ζωής των ανθρώπων εκείνων, καθώς τα εργαλεία ήταν δυσανάλογα περισσότερα από τα υποπροϊόντα επεξεργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι το δούλεμα του λίθου γινόταν αλλού. Με βάση την τεχνολογία, η εποχή ήταν η Μέση Παλαιολιθική, δηλ. περίπου 50.000 χρόνια πριν από σήμερα. Στο τέλος της γεωλογικής εποχής του Ανώτερου Πλειστόκαινου, επικρατούσε η ψυχρή πανίδα, σύγχρονη του ανθρώπου της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής Εποχής. Δεν υπήρχαν πάγοι, το κλίμα ήταν ακόμη ψυχρό, η βλάστηση ήταν η στέππα κυρίως καθότι τα δάση δεν είχαν εξαπλωθεί, και οι παλαιολιθικοί νομάδες επιβίωναν μετακινούμενοι, συλλέγοντας φυτά και καρπούς και κυνηγώντας ζώα. Για κατοικίες προτιμούσαν εισόδους σπηλαίων ή βραχοσκεπές κοντά σε πηγές νερού, όπου έρχονταν και τα ζώα να πιουν. Μια τέτοια ακριβώς περιοχή ήταν η περιοχή των πηγών του Αγγίτη.
Μετά την πρώτη αίθουσα των παλαιολιθικών κυνηγών, ο επισκέπτης εισέρχεται στη δεύτερη αίθουσα των νεολιθικών γεωργών, όπου ο πολιτισμός των Σιταγρών έχει τον πρώτο ρόλο. Και αυτός ο πολιτισμός αναπτύχθηκε στις όχθες του κάτω ρου του Αγγίτη. Ανασκαφές έγιναν από την αγγλική αρχαιολογική σχολή με το πανεπιστήμιο του Los Angeles τη δεκαετία του 1960 και αποκαλύφθηκαν επάλληλες στρωματώσεις με φάσεις από τη Μέση και Νεότερη Παλαιολιθική Εποχή και Πρώιμη Εποχή Χαλκού, δηλ. από τα μέσα της 6ης μέχρι τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ. Τα πλούσια ευρήματα, αρχαιολογικά, βοτανολογικά, ζωολογικά, όπως απανθρακωμένοι καρποί και οστά ζώων, και με τις μελέτες που έγιναν για αυτά σε σχέση και με το τοτινό περιβάλλον, έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για την οικιστική, παραγωγική και κοινωνική οργάνωση και τις σχέσεις των ανθρώπων εκείνων με άλλους οικισμούς της Μακεδονίας, της Θράκης, και της βαλκανικής. Υπάρχει μία συνοπτική ενημέρωση που βοηθά τον θεατή να κατανοήσει της συνθήκες που ώθησαν τον τότε πολιτισμό στην Ευρώπη. Το κλίμα άρχισε να ζεσταίνεται, οι στέππες να γίνονται δάση, ενώ ο άνθρωπος περνούσε από το πρώτο ανθρωπολογικό εξελικτικό στάδιο του μετακινούμενου κυνηγού-συλλέκτη στο δεύτερο του παραγωγού τροφής-γεωργού και της μόνιμης κατοίκησης. Εμφανίστηκαν οι πρώτες καλλιέργειες, τα εξημερωμένα ζώα και τα πρώτα οργανωμένα οικιστικά πολίσματα. Η λιθοτεχνία, η συντήρηση της τροφής, η συλλογική αντιμετώπιση της παραγωγής και της οικονομίας, η υφαντική, οδήγησαν στην οργάνωση της οικοτεχνίας και του νεολιθικού σπιτιού. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν μέσα στα σπίτια και στις αυλές αντικείμενα από πηλό, λίθο και οστά, όπως αγγεία, εργαλεία, κοσμήματα, ειδώλια. Πήλινες αγνύθες (βαρίδια) αργαλειών και σφονδύλια μαρτυρούν την έντονη ενασχόληση των ανθρώπων εκείνων με την υφαντική. Το πρώτο έκθεμα της αίθουσας είναι ένα εντυπωσιακό πιθάρι με εγχάρακτη διακόσμηση, όπως σημειώνεται "έργο υψηλής για την εποχή του αγγειοπλαστικής και πυροτεχνολογίας", που προέρχεται από τον οικισμό των Σιταγρών.
Δεν είναι λοιπόν καθόλου υπερβολή να πούμε, ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας αποτυπώνεται ολάκερη η πολιτισμική ιστορία του ανθρώπου, και ότι εδώ μέσα στην καρδιά της Μακεδονίας υπάρχουν οι ενδείξεις ολόκληρου του πολιτιστικού συνεχούς από τα βάθη του χρόνου μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Τα εξελικτικά στάδια του ανθρώπου είναι τρία. Το πρώτο είναι το στάδιο του κυνηγού συλλέκτη, κατά το οποίο οι ανθρώπινες ομάδες ζούσαν από τη συλλογή τροφής, όπως τα υπόλοιπα ζώα, και το κυνήγι. Η φάση αυτή εκπροσωπείται εδώ από τον πολιτισμό του σπηλαίου του Αγγίτη. Το δεύτερο είναι το στάδιο του γεωργού, κατά το οποίο ο άνθρωπος εξημέρωσε φυτά και ζώα, και άρχισε τη συστηματική παραγωγή της τροφής με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και ο άνθρωπος κατέκτησε τη μόνιμη κατοίκηση. Στο στάδιο αυτό κορυφώθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός, διότι η μόνιμη κατοίκηση παρείχε τις καλύτερες συνθήκες για την πολιτιστική ανάπτυξη. Η φάση αυτή εκπροσωπείται εδώ από τον πολιτισμό των Σιταγρών. Και το τρίτο εξελικτικό στάδιο ήταν το στάδιο του νομάδα, το οποίο συνιστά ένα πολιτισμικό πισωγύρισμα, με την έννοια ότι δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για τις κοινωνίες του πολέμου, διότι η ανάλωση των βοσκοτόπων και των φυσικών πόρων έφερε τον ανταγωνισμό, και βέβαια τότε ήταν που σημειώθηκε η αστική έκρηξη, με όλα τα συμπαρομαρτούντα προβλήματα της απομάκρυνσης του ανθρώπου από τη φύση.
Ποδηλατώντας στον ήσυχο επαρχιακό δρόμο, σε μια ελληνική ύπαιθρο σχεδόν ερημωμένη, για μια ακόμα φορά με τρώνε σκέψεις για την τραγική απουσία πολιτιστικής παιδείας στη ίδια τη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό. Ασύλληπτο πλούτο κρύβει η ελληνική γη. Όπου και να ταξιδέψεις σε αυτή τη χώρα, εάν έχεις τη διάθεση να ψάξεις θα βρεις απέραντο πολιτιστικό πλούτο. Αλλά αυτός ο πολιτιστικός πλούτος είναι περισσότερο γνωστός εκτός παρά εντός Ελλάδος. Η ελληνική επίσημη παιδεία είναι ένα σύστημα παραγωγής ηλιθίων: ανθρώπων που πρέπει να είναι βουτηγμένοι στην άγνοια και στην βλακεία, όπως πρέπει να είναι οι δούλοι, οι εκτελεστές των εντολών των αφεντικών τους.
Το σημερινό απόγευμα θα τελειώσει με μία ήσυχη διαδρομή στα ανατολικά της Δράμας μέχρι το χωριό Νικηφόρος, ανάμεσα σε αμπελώνες και συκιές με υπέροχα σύκα.
> Επόμενο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου